Παπαγάλοι και ζούγκλες

Οσοι είχαν την αναγκαία υπομονή (και διαστροφή;) να παρακολουθήσουν, πώς πολλά ΜΜΕ κάλυψαν ειδησεογραφικά τη διαρροή των συμπερασμάτων της έκθεσης της επιτροπής Κουκιάδη για την ευελιξία και την ασφάλεια στην απασχόληση, θάχουν διαπιστώσει την ευκολία με την οποία τα στερεότυπα σαρώνουν κάθε αλλοιώτικη σκέψη. Συνδικαλιστές, πολιτικοί και δημοσιογράφοι ορθώνουν το παράστημά τους στα "αντεργατικά" πορίσματα της επιτροπής, παρουσιάζοντας (όχι πως είναι η πρώτη φορά) τα πράγματα όπως θέλουν. Τα ΜΟΝΑ - ΖΥΓΑ σήμερα κάνουν αντίλογο.

Από τη Μακεδονία η συνέντευξη Κουκιάδη στη Χ. Χαλεπλίδου:

"Η έκθεση της επιτροπής εμπειρογνωμόνων διέρρευσε στον Τύπο ως μία έκθεση η οποία προβλέπει την κατάργηση του ορίου απολύσεων και μάλιστα παραλληλίστηκε με την έκθεση Γκαργκάνα όσον αφορά τα συμφέροντα των εργαζομένων. Ισχύει κάτι τέτοιο και αν όχι πού αποδίδετε την ψευδή διαρροή;
Η πρώτη μεγάλη σύγχυση που δημιουργήθηκε κατά την ημέρα δημοσιοποίησης της έκθεσής μας είναι η ταύτισή της με την έκθεση Γκαργκάνα. Η σύγχυση αυτή και άλλες ανακριβείς δηλώσεις δημιουργούν δυστυχώς σύγχυση και για το εργατικό κίνημα. Η έκθεσή μας δεν είναι έκθεση για περαιτέρω ελαστικοποίηση των εργασιακών σχέσεων και απορρύθμισης της αγοράς εργασίας, αλλά έκθεση για τον περιορισμό της ανασφάλειας και των ανισοτήτων που δημιουργούν οι υπάρχουσες ήδη εργασιακές σχέσεις. Με επίταση τονίζουμε στην έκθεση ότι στην Ελλάδα οι σχέσεις εργασίας είναι όχι μόνο αρκούντως ελαστικές, μιλάμε πάντα για τον ιδιωτικό τομέα στον οποίο αναφέρεται η έκθεση, αλλά με βάση τις υφιστάμενες ρυθμίσεις οι έλληνες εργαζόμενοι έχουν λιγότερα δικαιώματα και μικρότερη προστασία από ό,τι οι εργαζόμενοι στις χώρες της δυτικής Ευρώπης, τις πρώτες 15 χώρες της Ε.Ε. Το χειρότερο ακόμη είναι ότι στη χώρα μας έχουμε το μεγαλύτερο ποσοστό αδήλωτης εργασίας, που συνιστά την απόλυτη ευελιξία, γιατί στις περιπτώσεις αυτές κανένα από τα δικαιώματα που προβλέπει η εργατική νομοθεσία δεν μπορεί να επικαλεστεί ο εργαζόμενος. Είναι λοιπόν μια έκθεση για τη βελτίωση της θέσης των εργαζομένων.

Αναφέρετε, και σωστά, ότι από τα δημοσιεύματα του Τύπου προκύπτει ότι εισηγούμεθα την κατάργηση των ορίων απολύσεων. Αυτό είναι απόλυτα ανακριβές και δεν μπορώ να δώσω μία εξήγηση για αυτήν την παρερμηνεία. Αποσιωπάται πλήρως ότι για πρώτη φορά προτείνουμε περιορισμό των αυθαίρετων απολύσεων, με την εισήγησή μας να μην μπορεί να απολύει ο εργοδότης, παρά μόνο για συγκεκριμένο λόγο που δικαιολογείται αντικειμενικά, όπως συμβαίνει σε πάρα πολλές προοδευτικές νομοθεσίες.
Όσον αφορά τις ομαδικές απολύσεις, παρατηρούμε μία ακόμα στρέβλωση των γραφόμενων στην έκθεση της επιτροπής. Πράγματι πουθενά δεν αναφέρουμε ούτε αύξηση του ορίου απολύσεων, που είναι σήμερα 2%, ούτε απελευθέρωση των απολύσεων. Αυτό που εισηγούμεθα, και έπρεπε να αποτελέσει πάγιο αίτημα του συνδικαλιστικού κινήματος, είναι να μην περιορίζεται η προστασία στην τυπική διοικητική παρέμβαση της απαγόρευσης απολύσεων, αλλά στην ουσιαστική συμμετοχή του κράτους, όταν μια επιχείρηση θέλει να απολύσει ένα μεγάλο αριθμό εργαζομένων ή πρόκειται να κλείσει, με τη συμμετοχή του στη λήψη μέτρων και στη χρηματοδότησή τους, προκειμένου οι απολυόμενοι να μη χάσουν το εισόδημά τους και να μη μείνουν για μεγάλο χρονικό διάστημα έξω από την αγορά εργασίας.

Η διαμάχη με το υπουργείο Απασχόλησης και προσωπικά με την υπουργό ήταν απόρροια αυτής της διαρροής; Γνωρίζει το υπουργείο την έκθεσή σας και αν ναι γιατί δεν την έχει δώσει στη δημοσιότητα;
Όταν συγκροτήθηκε η επιτροπή τον Μάρτιο του 2007 από τον τότε υπουργό Απασχόλησης, η πλήρης διαβεβαίωση του υπουργού προς την επιτροπή ήταν να εργαστεί η επιτροπή στη βάση των ερωτημάτων που θέτει η Πράσινη Βίβλος και να δοθεί η ευρύτερη δυνατή δημοσιότητα στα ευρήματα της επιτροπής και στις προτάσεις της. Δεν ήταν λοιπόν μια επιτροπή για να προετοιμάσει ή εκτελέσει κάποια κυβερνητικά προγράμματα, όπως σκοπίμως διέρρευσε. Τα μέτρα που προτείνει η επιτροπή δεν είναι οριστικά μέτρα, γιατί θεωρεί ότι μόνο όταν τα συνδικάτα και τα κόμματα απαντήσουν στα συγκεκριμένα προβλήματα της αγοράς εργασίας που αναδεικνύει η έκθεση θα ήταν σε θέση να προβεί σε οριστικές προτάσεις. Η κυρία υπουργός Απασχόλησης με τις δηλώσεις της δημιούργησε την εντύπωση ότι θέλει να αποστασιοποιηθεί από τα πορίσματα της έκθεσης. Πράγματι μίλησε για τους στόχους της κυβέρνησης για πλήρη απασχόληση, χωρίς καμία αναφορά στην έκθεση. Έτσι άφηνε περιθώριο να εκτιμηθεί ότι οι προσανατολισμοί της επιτροπής ήταν διαφορετικοί, γιʼ αυτό και υπήρξαν δημοσιεύματα με τίτλο ότι η επιτροπή επιδιώκει τη μετατροπή της πλήρους απασχόλησης σε μερική. Αυτό βέβαια δεν έχει καμία σχέση με τα εισηγούμενα στην έκθεση. Είναι αυτονόητο ότι κάτι τέτοιο δεν μπορούσε να το αποδεχθεί η επιτροπή, γιʼ αυτό έσπευσε να προβεί στη δημοσιοποίηση της έκθεσης για να αποκατασταθεί η ιστορική αλήθεια. Η γνώμη μου είναι ότι η κυρία υπουργός δεν ήταν έτοιμη να προχωρήσει σε βελτίωση της εργατικής νομοθεσίας και ενδεχομένως να φοβήθηκε από το κόστος της χρηματοδότησης.

Τι προβλέπεται αναλυτικά στην έκθεση για τη δυνατότητα απολύσεων;
Για το θέμα των απολύσεων υπάρχουν και άλλες προτάσεις για τη βελτίωση του καθεστώτος των απολύσεων, που επίσης αποσιωπήθηκαν, όπως η πρόβλεψη αποζημιώσεων απολύσεων και σε περίπτωση που παραιτείται ο εργαζόμενος από τη δουλειά, περίπτωση κατά την οποία σήμερα δεν παίρνει καμία αποζημίωση. Η πρόταση αυτή έγινε προκειμένου να διευκολύνεται ο εργαζόμενος που θέλει να αλλάξει δουλειά να μη διστάζει να πάρει την απόφαση αυτή. Είναι ένα μέτρο για τη διευκόλυνση της κινητικότητας των εργαζομένων, η οποία σήμερα θεωρείται κλειδί για την αντιμετώπιση της ανεργίας. Το πιο περίεργο όμως με τις διαρροές είναι ότι αποσιωπήθηκε τελείως η καινοτόμος πρόταση να σταματήσει επιτέλους η δυσμενής διάκριση σε βάρος των εργατών, με το χαμηλό ποσό αποζημιώσεων που παίρνουν σε σχέση με τους υπαλλήλους. Απʼ ό,τι γνωρίζω, τέτοια δυσμενής διάκριση σε βάρος των εργατών δεν υφίσταται στις άλλες χώρες τις Ε.Ε. Οι εθνικές γενικές συλλογικές συμβάσεις εργασίας προβαίνουν σε κάποια σχετική βελτίωση, αλλά η διαφορά παραμένει μεγάλη. Αυτή η πρόταση πέρασε με αντίστροφο τρόπο στην κοινή γνώμη, και συγκεκριμένα με τίτλους για δήθεν μείωση των αποζημιώσεων απολύσεων. Η έκθεση δεν περιέχει πρόταση για μείωση των αποζημιώσεων απολύσεων των υπαλλήλων. Οι δύο αναφορές που κάνει γενικώς για το ύψος των αποζημιώσεων απολύσεων είναι σαφείς. Η μία από αυτές περιέχει την παρατήρηση ότι το θεωρούμενο υψηλό ποσό αποζημίωσης δικαιολογείται στη χώρα μας από την έλλειψη κάθε προστασίας του απολυόμενου εργαζόμενου.

Τι προβλέπει η έκθεσή σας για τα επιδόματα ανεργίας και την προστασία του ανέργου;
Οι προτάσεις για τους ανέργους είναι ιδιαίτερα πρωτοποριακές και περιέργως δεν προβλήθηκαν καθόλου. Εκείνο που θεωρώ ιδιαίτερα επιζήμιο για το εργατικό κίνημα είναι οι δηλώσεις του προέδρου του ΣΥΡΙΖΑ, που μία από τις πλέον ρηξικέλευθες προτάσεις, που είναι να παύσει η μεταχείριση του ανέργου ως παρία και να μετατρέψουμε το επίδομα ανεργίας σε επίδομα απασχόλησης, δεν την κατανόησε και την καταλόγισε ως πρόταση προώθησης της ευελιξίας.
Συνοπτικά θα ήθελα να πω μερικές από τις προτάσεις, όπως η μείωση των χρονικών προϋποθέσεων για επιδότηση, η σταδιακή αύξηση του επιδόματος ανεργίας για την κάλυψη πλήρους εισοδήματος των ανέργων και ή η επανασύνδεση του κατωτάτου επιδόματος με τα δύο τρίτα τουλάχιστον του μισθού του ανειδίκευτου εργάτη καθώς και η κλιμάκωσή του, η χαλάρωση των αυστηρών προϋποθέσεων της τακτικής επιδότησης ανεργίας, έτσι ώστε οι προστατευτικές διατάξεις να καλύψουν και τις νέες μορφές απασχόλησης, η κατάργηση των ανεπίτρεπτων διακρίσεων και διαφοροποιήσεων που υφίστανται διάφορες κατηγορίες ανέργων, η επιμήκυνση της διάρκειας επιδότησης για τους ανέργους άνω των 41 ετών. Ακόμη προτείνεται η δημιουργία ταμείου ανεργίας ελεύθερων επαγγελματιών, που θα είναι οργανωμένο σε προαιρετική βάση, καθώς και η επέκταση της ασφάλειας της ανεργίας των μισθωτών και σε εκείνους τους τυπικά αυτοαπασχολούμενους που παρέχουν εργασία για έναν κυρίως πελάτη. Υπάρχουν και άλλες προτάσεις που ο χώρος αυτός δεν μας επιτρέπει να τις αναπτύξουμε.

Τα στατιστικά στοιχεία θέλουν την ανεργία τα τελευταία χρόνια να περιορίζεται, αλλά οι άνεργοι είναι εδώ. Μπορείτε να μας αναφέρετε συγκεκριμένα μέτρα που περιέχονται στην έκθεση για την αντιμετώπιση της ανεργίας και τον έλεγχο της μαύρης εργασίας;
Η αδήλωτη ή μαύρη εργασία συνιστά, όπως είπαμε και στην αρχή, την απόλυτη ευελιξία. Παρόλα αυτά, αν εξαιρέσουμε μερικούς γενικόλογους αφορισμούς, κανείς δεν έχει ασχοληθεί με σοβαρό τρόπο για την αντιμετώπισή της. Το ποσοστό της αδήλωτης εργασίας είναι αρκετά αυξημένο σε σχέση με τα αντίστοιχα ποσοστά των χωρών της δυτικής Ευρώπης. Πολλοί ισχυρίζονται ότι τελικά αυτό βολεύει όλους, λέγοντας μάλιστα ότι συνιστά πηγή αύξησης του εισοδήματος των εργαζομένων. Ο τελικός απολογισμός είναι αρνητικός κυρίως διότι αποδυναμώνει τη χρηματοδότηση του ασφαλιστικού συστήματος. Η αντιμετώπισή της δεν γίνεται μόνο με κατασταλτικά μέτρα, αλλά απαιτεί συνδυασμό μέτρων, προληπτικών, ελκυστικών, κατασταλτικών.

Τα μέτρα αυτά έχουν βέβαια κόστος. Η flexicurity,όπως τονίζεται στην έκθεση, δεν είναι φτηνή αλλά κοστίζει. Τα μέτρα όμως αυτά είναι ανταποδοτικά, εφόσον γίνουν με συντονισμένο τρόπο, που θα συνδυάζουν ευελιξία, ασφάλεια, κινητικότητα. Θέλουμε-δεν θέλουμε πρέπει να διδαχτούμε από τις εμπειρίες άλλων χωρών και να εργαστούμε μεθοδικά για να βρούμε τους δικούς μας αποτελεσματικούς τρόπους, με βάση τις ιδιαιτερότητες της ελληνικής διοίκησης και της ελληνικής αγοράς εργασίας".

Από τα ΝΕΑ η γνώμη της Ελίζας Παπαδάκη:

"Είναι καλό ότι δημοσιοποιήθηκε η έκθεση για τη σύζευξη ευελιξίας με ασφάλεια στην απασχόληση. Οι συντάκτες της, ομάδα επιστημόνων, νομικών κυρίως, με επικεφαλής τον καθηγητή Γιάννη Κουκιάδη, έχουν συγκεντρώσει μεγάλο όγκο πληροφοριών γύρω από το κεντρικό αυτό θέμα της ευρωπαϊκής πολιτικής απασχόλησης, επιχειρούν διασταυρώσεις με τις πραγματικότητες στις αγορές εργασίας, τη νομοθεσία και τις ακολουθούμενες πολιτικές στην Ελλάδα, και συνάγουν κάποιες μεταρρυθμιστικές προτάσεις. Τιτλοφορούν όμως την έκθεσή τους «ενδιάμεση», καθώς πιστεύουν ότι πριν προωθηθούν οποιεσδήποτε αλλαγές χρειάζεται μια μεγάλη δημόσια συζήτηση, ιδίως μεταξύ εργοδοτών και συνδικάτων των εργαζομένων, για την οποία προσφέρουν πλούσιο υλικό. Υποστηρίζουν μάλιστα, συμφωνώντας με την πρακτική πολλών άλλων χωρών, ότι προτιμότερο θα ήταν μια τέτοια συζήτηση/διαπραγμάτευση να καταλήξει σε συμφωνίες και σε αυτή τη βάση να γίνουν κατόπιν όποιες νομοθετικές ρυθμίσεις απαιτηθούν.

Έχει πια ακουστεί ότι η ευελιξία με ασφάλεια στην απασχόληση, που ξεκίνησε την περασμένη δεκαετία από τη Δανία (με την ονομασία flexicurity), είχε εκεί πολύ θετικά αποτελέσματα: υψηλή απασχόληση, καλά εκπαιδευμένο εργατικό δυναμικό που διαρκώς αποκτά νέες γνώσεις, πολλές καλές θέσεις εργασίας, χαμηλή ανεργία. Ενώ όμως εξαπλώθηκε με παραλλαγές σε διάφορες χώρες, εκδοχές της έχουν υιοθετήσει η Συνομοσπονδία Ευρωπαϊκών Συνδικάτων και αρκετές εθνικές συνδικαλιστικές ενώσεις και από πέρυσι αποτελεί επίσημη πολιτική της Ε.Ε. με υποχρέωση κάθε χώρας- μέλους να ανακοινώνει την πρόοδό της σχετικά, σε μας προσκρούει σε έντονη δυσπιστία που απέτρεψε έως τώρα κάθε ουσιαστική συζήτηση. Η αρνητική εμπειρία από τις υπαρκτές μορφές ευέλικτης απασχόλησης στην Ελλάδα, που συνήθως ισοδυναμούν με εργοδοτική αυθαιρεσία και παντελή έλλειψη προστασίας και δικαιωμάτων των εργαζομένων, τροφοδοτεί φόβους ότι κάθε ελαστικοποίηση των υφιστάμενων κανόνων θα γενικεύσει τέτοια φαινόμενα, θα χειροτερεύσει τη θέση όσων εργαζομένων η απασχόληση και τα δικαιώματα ακόμα προστατεύονται. Κατανοώντας τις ενστάσεις αυτές, οι συντάκτες της έκθεσης αναλώνουν μεγάλο μέρος από το πρώτο εισαγωγικό κεφάλαιο για να εξηγήσουν πώς οι αλλαγές στην οικονομία, στην τεχνολογία, στην οργάνωση των επιχειρήσεων τις τελευταίες δεκαετίες οδηγούν σε όλον τον κόσμο στην εισαγωγή ευελιξίας στην απασχόληση. Πουθενά δεν μπόρεσαν να την εμποδίσουν οι περιορισμοί του καθιερωμένου εργατικού δικαίου. Το ζητούμενο είναι επομένως νέες μορφές προστασίας, νέα δικαιώματα και κίνητρα που να αντιστοιχούν στη μεταβαλλόμενη οργάνωση της οικονομίας. Γι΄ αυτό εισηγούνται στα συνδικάτα να τις διαπραγματευθούν, ώστε να συνδυάσουν την ευελιξία με την ασφάλεια των εργαζομένων. Και γι΄ αυτό υπογραμμίζουν την παράλληλη απαίτηση να οικοδομηθεί ένα νέο κοινωνικό κράτος, ικανό να ανταποκριθεί στις νέες ανάγκες.

Το μεγαλύτερο ταμπού στην ελληνική αντιπαράθεση είναι ίσως η προστασία από τις απολύσεις. Ώς τώρα αντιμετωπίζεται αφενός με προσπάθειες να περιορισθεί το δικαίωμα του εργοδότη να απολύει και αφετέρου με αποζημίωση των απολυομένων. Τα αποτελέσματα, όπως ξέρουμε, είναι πενιχρά. Αλλά η έκθεση αναπτύσσει τη νέα αντίληψη για τα δικαιώματα του απολυομένου: Εφόσον καταργείται η θέση εργασίας που κατείχε, θα πρέπει να χρηματοδοτηθούν νέες δεξιότητες που θα χρειασθεί, να διασφαλισθεί μεταβατικά το εισόδημά του, και να του εξασφαλισθεί μια νέα βιώσιμη θέση. Η απόλυση έτσι δεν οδηγεί στην ανεργία αλλά σε ανανέωση της απασχόλησης. Ακούγεται ουτοπικό στις ελληνικές συνθήκες; Για να υλοποιηθεί μια τέτοια αντίληψη προϋποθέτει οπωσδήποτε μεγάλες αλλαγές: στις επιχειρήσεις που θα πρέπει να προβλέπουν τις αλλαγές στο εργατικό τους δυναμικό, να καλύπτουν μέρος του κόστους τους και να συντονίζονται μεταξύ τους, στο κράτος όχι μόνο για να αυξήσει αλλά προπάντων για να κατευθύνει αποδοτικά τους πόρους που διαθέτει για εκπαίδευση, κατάρτιση και απασχόληση, τέλος στους ίδιους τους εργαζομένους για να δεχθούν την πρόκληση της κινητικότητας, καθώς και τη μετατροπή της προστασίας από προνομιακή για λίγους σε ελαστικότερη αλλά καθολική για όλους τους εργαζομένους.

Η βασικότερη διαρθρωτική αλλαγή που απαιτείται στον κοινωνικό τομέα, υποστηρίζει η έκθεση, είναι η διά βίου μάθηση, όχι πια πλασματική αλλά πραγματική, με μέτρηση των αποτελεσμάτων της για την ένταξη στην αγορά εργασίας. Διεξοδικά αναλύει το φαινόμενο των οικονομικά εξαρτημένων αυτοαπασχολουμένων- εργαζομένων με δελτίο παροχής υπηρεσιών σε έναν ή περισσότερους εργοδότες - για να προτείνει την υπαγωγή τους στις εγγυήσεις της εργατικής νομοθεσίας, διερευνά μέτρα για να καταπολεμηθεί η εκτεταμένη παράνομη ευελιξία της αδήλωτης εργασίας που εμποδίζει ανοίγματα στη νόμιμη ευελιξία, καταγράφει την ανεπαρκή προστασία των ανέργων, επαναφέρει το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα. Διαβάζοντας κανείς την έκθεση δεν απορεί που η κυβέρνηση την κράτησε στο συρτάρι. Τώρα όμως που βγήκε στο φως, επιβάλλεται να συζητηθεί".

Για την αντιγραφή
ΜΟΝΑ - ΖΥΓΑ

(Πηγή της εικόνας)