Ευκολίες

Από το 7& της Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας το άρθρο του Λουίτζι Φεραγιόλι, καθηγητή της φιλοσοφίας του δικαίου στο πανεπιστήμιο της Ρώμης:

"Εχει αναπτυχθεί μια βαριά μορφή παθολογικής επέκτασης του ποινικού δικαίου -πελώρια αύξηση των ποινών φυλάκισης- που είναι καρπός μιας πολιτικής αδιάφορης για τις δομικές αιτίες των εγκληματικών φαινομένων, μιας πολιτικής που προωθεί τη μέγιστη ποινικοποίηση αψηφώντας τις εγγυήσεις, που ενδιαφέρεται μόνο να ακολουθεί ή ακόμα χειρότερα να τροφοδοτεί τους φόβους και τις καταπιεστικές διαθέσεις στην κοινωνία. Το προνομιακό πεδίο αυτής της πολιτικής είναι εκείνο της ασφάλειας. Οι ιστορικές στατιστικές για την εγκληματικότητα μας λένε ότι ο αριθμός των εγκλημάτων, ιδιαίτερα εκείνων ενάντια στα πρόσωπα -δολοφονίες, συμπλοκές, βιαιοπραγίες, σωματικές βλάβες- έχει μειωθεί αναλογικά με τον πληθυσμό σε σχέση με μερικές δεκαετίες πριν και ακόμη περισσότερο σε σχέση με έναν αιώνα πριν. Κι ωστόσο, σε όλες τις δυτικές χώρες ένα ντοπαρισμένο αίτημα ασφάλειας, που τονίζεται με έμφαση από τον τύπο και την τηλεόραση, έχει ενισχύσει τις καταπιεστικές τάσεις της ποινικής πολιτικής.

Το μήνυμα που εκφράζεται από αυτή την πολιτική είναι διπλό. Το πρώτο είναι εκείνο το ταξικό, που επιπλέον συντονίζεται με τα συμφέροντα της εγκληματικότητας της εξουσίας, σύμφωνα με το οποίο η εγκληματικότητα -η αληθινή εγκληματικότητα που προσβάλλει την «ασφάλεια» και που χρειάζεται να προληφθεί και να διωχθεί- είναι μόνον η εγκληματικότητα του δρόμου. Οχι επομένως οι παραβάσεις των ισχυρών -η διαφθορά, οι παραποιήσεις του προϋπολογισμού, τα μυστικά κονδύλια, οι φοροαπάτες, το ξέπλυμα βρόμικου χρήματος, ούτε πολύ περισσότερο οι πόλεμοι, τα εγκλήματα πολέμου, οι καταστροφές του περιβάλλοντος και οι βλάβες στη δημόσια υγεία -αλλά μόνον οι ληστείες, οι κλοπές αυτοκινήτων, οι διαρρήξεις διαμερισμάτων και το μικρεμπόριο των ναρκωτικών, που πραγματοποιούνται από μετανάστες, άνεργους, περιθωριοποιημένα υποκείμενα, που χαρακτηρίζονται ακόμα και σήμερα ως οι μόνες «επικίνδυνες τάξεις».

Είναι ένα μήνυμα που ενισχύει στην κοινή γνώμη το ταξικό και ρατσιστικό ανακλαστικό της εξομοίωσης των φτωχών, των μαύρων και των μεταναστών με εγκληματίες και γι' αυτό διαστρέφει το συλλογικό φαντασιακό σχετικά με την κοινωνική παρέκκλιση και το ποινικό δίκαιο. Προκειμένου η ποινική δικαιοσύνη να πάψει να καταδιώκει τα εγκλήματα των «καθωσπρέπει» προσώπων και να ασχοληθεί -πράγμα εξάλλου που είναι πολύ πιο εύκολο- μόνον με τα εγκλήματα που απειλούν την ασφάλεια αυτών των «καθωσπρέπει» προσώπων.

Υπάρχει, έπειτα, ένα δεύτερο μήνυμα, ακόμα πιο οπισθοδρομικό, που μεταδίδεται από τις εκστρατείες για την ασφάλεια. Αυτό προβλέπει στη μεταβολή στον κοινό νου του ίδιου του νοήματος της λέξης «ασφάλεια». Ο όρος αυτός δεν σημαίνει πλέον, στο πολιτικό λεξικό, «κοινωνική ασφάλεια», δηλαδή εγγύηση των κοινωνικών δικαιωμάτων και γι' αυτό ασφάλεια της εργασίας, της υγείας, της πρόνοιας και της επιβίωσης, ούτε πολύ περισσότερο ασφάλεια των ατομικών ελευθεριών εναντίον της αστυνομικής αυθαιρεσίας, αλλά σημαίνει μόνον «δημόσια ασφάλεια», που εκφράζεται με τις μορφές της δημόσιας τάξης, της αστυνομίας και της εκτράχυνσης των τιμωριών και όχι με τις μορφές του κράτους δικαίου, είτε του φιλελεύθερου είτε του κοινωνικού. Και καθώς η κοινωνική ασφάλεια πλήττεται από τις πολιτικές συρρίκνωσης του κοινωνικού κράτους και διάλυσης του δικαίου που προστατεύει την εργασία, οι εκστρατείες για την ασφάλεια χρησιμεύουν για να ικανοποιούν το διάχυτο συναίσθημα της κοινωνικής ανασφάλειας με την κινητοποίησή του εναντίον του παρεκκλίνοντος και του διαφορετικού, κατά προτίμηση του μη ευρωπαίου ή έγχρωμου μετανάστη.

Είναι ο παλιός μηχανισμός του αποδιοπομπαίου τράγου, που δίνει τη δυνατότητα να εκτονώνονται στον μικρό εγκληματία οι φόβοι, οι απογοητεύσεις και οι άλυτες κοινωνικές εντάσεις. Με ένα διπλό αποτέλεσμα: α) την απατηλή ταύτιση, στον κοινό νου, της ασφάλειας με το ποινικό δίκαιο, λες και η ποινική παρέμβαση μπορεί να παράγει μαγικά την παύση της μικροεγκληματικότητας και β) την απώθηση από τον ορίζοντα της πολιτικής των κοινωνικών πολιτικών ενσωμάτωσης, που σίγουρα κοστίζουν πιο πολύ και είναι πιο δραστικές, αλλά είναι και οι μόνες που είναι σε θέση να πλήξουν και να περιορίσουν τις δομικές αιτίες της εκγληματικότητας.

Αυτό είναι το διπλό νόημα του συνθήματος «μηδενική ανοχή», με βάση το οποίο προωθήθηκε από τη δεκαετία του '80 μια ραγδαία αύξηση της ποινικής φυλάκισης. Το φαινόμενο εγκαινιάστηκε και προωθήθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου σε διάστημα τριάντα χρόνων ο πληθυσμός των φυλακισμένων εφταπλασιάστηκε, φτάνοντας από λιγότερους από τριακόσιες χιλιάδες σε περισσότερους από δύο εκατομμύρια.

Υποστηριζόμενη από μια ψευδοεπιστημονική εγκληματολογία και από μια ανθρωπολογία που δικαιολογεί ρητά την ανισότητα, αυτή η πολιτική της μαζικής φυλάκισης αναπτύχθηκε ταυτόχρονα με τη μείωση του κοινωνικού κράτους. Προκλήθηκε έτσι μια διεύρυνση του ποινικού και στρατιωτικού ρόλου του κράτους, που συνδέεται στενά με τη συρρίκνωση του κοινωνικού του ρόλου. Προκλήθηκε ένα είδος στρατιωτικοποίησης της εσωτερικής πολιτικής, που πραγματοποιήθηκε στα ίδια χρόνια από την αμερικανική υπερδύναμη με τη χρήση του πολέμου ως εργαλείου διακυβέρνησης του κόσμου. Δύο στρατηγικές που συνδέονται από την κινητοποίηση των φόβων σε υποστήριξη της ασφάλειας και από την κατασκευή νέων εχθρών, εσωτερικών και εξωτερικών: των φτωχών και των μεταναστών στο εσωτερικό, των φτωχών χωρών του κόσμου με τα «κράτη-παρίες» στο εξωτερικό. Διόλου τυχαία οι νέες ποινικές πολιτικές αντικατέστησαν στις Ηνωμένες Πολιτείες τις ισχνές κοινωνικές πολιτικές σύμφωνα με τα νεοφιλελεύθερα συνθήματα: «μηδενική ανοχή» και «αόρατο χέρι» της αγοράς επενδυμένο με ένα «σιδερένιο γάντι» ενάντια στα φτωχά στρώματα".

Για την αντιγραφή
ΜΟΝΑ- ΖΥΓΑ

(Πηγή της εικόνας)