Η Βάσω Κιντή στα χθεσινά ΝΕΑ έγραψε για τους νόμους και την ηθική:
"«Ό,τι είναι νόμιμο είναι και ηθικό» είπε ο Γ. Βουλγαράκης. Βολικό, ίσως, γι΄ αυτόν, αλλά ευτυχώς όχι ορθό.
Πρώτα απ΄ όλα υπάρχουν νομοθεσίες ανελεύθερων καθεστώτων (τυραννικών. ολοκληρωτικών, ρατσιστικών κ.λπ.) που εξ ορισμού αντιβαίνουν στην ηθική.
Ακόμη όμως και σε μία δημοκρατική φιλελεύθερη χώρα, όπου οι νόμοι θέλουμε να διαπνέονται από ηθικές αρχές (π.χ. αρχές δικαιοσύνης ή μεγιστοποίησης της ωφέλειας για το κοινωνικό σύνολο), δεν αποβλέπουμε στο να κατοχυρώσουμε ηθικές αρχές διά της νομοθεσίας. Δεν θέλουμε να κάνουμε όλους τους ανθρώπους ηθικούς, θέλουμε να τους διευκολύνουμε να συμβιώνουν επ΄ ωφελεία όλων. Γι΄ αυτό οι νόμοι δεν ρυθμίζουν κάθε πτυχή της ζωής. Απαγορεύεται να λέμε ψέματα στο δικαστήριο π.χ., αλλά δεν απαγορεύεται να λέμε ψέματα γενικώς, παρότι αυτό μπορεί να μη θεωρείται ηθικό. Οι νόμοι δεν μας εγκαλούν όταν δεν βοηθούμε τους συνανθρώπους μας παρότι μια τέτοια στάση δεν επιδοκιμάζεται ηθικά.
Οι νόμοι, επίσης, μπορεί να αστοχούν ως προς τις ηθικές αρχές στις οποίες θέλουν να βασίζονται (π.χ. άδικα φορολογικά μέτρα) γι΄ αυτό και επισύρουν την κριτική. Μπορεί ακόμη να περιλαμβάνουν ρυθμίσεις που δεν έχουν σχέση με την ηθική (π.χ. κώδικες οδικής κυκλοφορίας) ή να καθιστούν νόμιμες πράξεις που γενικώς θεωρούνται ανήθικες (π.χ. την πορνεία). Επιπλέον, οι νόμοι ισχύουν για όλους τους πολίτες μιας χώρας ανεξάρτητα από τις πεποιθήσεις που έχουν αυτοί ως προς την ηθική. Οι διαφορετικές απόψεις για την ηθική αξία ή απαξία των αμβλώσεων, της θανατικής ποινής, της ευθανασίας, του γάμου των ομοφυλοφίλων κ.λπ., που παίζουν ρόλο στον διάλογο για τη θέσπιση της νομοθεσίας, μπορεί να διατηρούνται ακόμη κι όταν μια νομοθεσία υιοθετηθεί. Παρότι οι ηθικές μας πεποιθήσεις έχουν αξίωση καθολικότητας (πιστεύουμε δηλαδή ότι οι ηθικές μας αρχές είναι ορθές για όλους), δεν έχουμε την αξίωση να επιβάλλονται διά των νόμων καθολικά. Μια φιλελεύθερη δημοκρατία αναγνωρίζει τον πλουραλισμό των ηθικών απόψεων.
Το ζήτημα της σχέσης νόμων και ηθικής είναι διαφορετικό από το ζήτημα της σχέσης πολιτικής και ηθικής. Εδώ πρέπει να σημειώσουμε ότι την ηθικοποίηση της πολιτικής επικαλείται και επιθυμεί συνήθως η συντηρητική παράταξη (βλ. π.χ., το «σεμνά και ταπεινά» ή τις οικογενειακές αξίες) αλλά και η Αριστερά που φοβάται και επικρίνει μία κυνική, διαχειριστική λογική της πολιτικής που αποβαίνει εις βάρος των αδυνάτων. Όμως, ακόμη και στην πολιτική, η ηθική θα πρέπει να υπεισέρχεται μινιμαλιστικά διότι οι φιλελεύθερες δημοκρατικές κοινωνίες σήμερα δεν συγκροτούνται επί ηθικών αλλά επί πολιτικών αρχών (που έχουν ως έρεισμα βέβαια ηθικά προτάγματα). Δεν είναι σήμερα ανεκτή η τυραννία της οποιασδήποτε ηθικής πλειοψηφίας.
Τέλος, διαφορετικό εντελώς ζήτημα είναι αυτό της δεοντολογίας. Οι κώδικες δεοντολογίας, ρητοί ή εθιμικοί, δεσμεύουν, μεταξύ άλλων, τα πρόσωπα που τους υιοθετούν πέραν όσων επιβάλλουν οι νόμοι. Οι γιατροί π.χ. δεσμεύονται οικειοθελώς να παρέχουν τις υπηρεσίες τους δωρεάν όταν υπάρχει ανάγκη, χωρίς να τους υποχρεώνει κανείς. Έναντι αυτών των υποχρεώσεων απολαύουν μεγαλύτερου κύρους, ίσως και προνομίων, στην κοινωνία. Έτσι και οι πολιτικοί, λόγω της θέσης που έχουν ή διεκδικούν, αφού διαχειρίζονται τις τύχες μας και θεσπίζουν νόμους, δεν κρίνονται μόνο για το αν τους τηρούν- και ως προς αυτό δεν πρέπει να διαφέρουν από τους άλλους πολίτες-, αλλά και για την εν γένει πολιτεία τους".
Για την αντιγραφή
ΜΟΝΑ - ΖΥΓΑ
ΥΓ: Είναι ευχάριστο (και σπάνιο) να βλέπει κανείς διατυπωμένα, όσα περίπου σκέπτεται για ένα θέμα.
(Πηγή της φωτογραφίας του έργου "Fairy of many faces" του katzai)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου